Boeken over een straat of een buurt worden overal geschreven, maar zelden zal zo’n boek zo compleet en mooi uitpakken als het zojuist verschenen ‘Buurt, van zeehelden, stille helden en andere mensen in Utrecht Oost’. Jaloersmakend voor bewoners van de naastgelegen wijk. Hoe hebben ze dat geklaard? Jos van Beurden, een van de schrijvers, geeft tips en achtergronden voor wie het lef heeft om het ook te proberen.
Door Michel Simons
Buys Ballotstraat, Willem Barentszstraat en Karel Doormanlaan en de dwars daarop gelegen Heemskerkstraat en Cornelis Houtmanstraat, vijf straten grenzend aan Wittevrouwen. Een buurt genoemd naar zeehelden, bewoond door gewone burgers. Nou ja, gewoon. Waren de zelfstandigen vroeger leerbewerker, timmerman en stukadoor, nu zijn de maar liefst 99 ZZP-ers advocaat, coach, schrijver of financieel planner. “En toch was dat geen reden om er een intellectueel boek van te maken,” zegt Jos van Beurden. “De verhalen moeten in de achtertuin beginnen. Soms letterlijk bij de boomgaarden waarvan je hier nog restanten ziet. Of de kleilagen onder de tuinen die te maken hebben met oude rivierlopen. En dan gaat het erom het toegankelijk op te schrijven.”
Buurtantropoloog
Het boek begint inderdaad bij het begin. Toen rivieren hier door een delta stroomden en de Romeinen nog langs moesten komen. En dan volgt zo ongeveer alles wat zich in de buurt heeft afgespeeld. De bouw van de huizen en hun stijlen, de beroemde Nederlanders die er ooit woonden, de oorlog, de dienstmeisjes en de drie wethouders, de gastarbeiderpensions en de studentenhuizen. “Ik gedraag me als de buurtantropoloog,” zegt Jos van Beurden. “Ik loop rond en spreek mensen aan. Als ik ze ken is dat makkelijk en als ik ze niet ken, stel ik me voor. Zo ging ik op zoek naar de tekst ‘Nicht Rauchen’ die de Duitsers in een garage aan de Buys Ballotstraat hebben geschilderd. Daar kwam ik een mevrouw tegen die me wat argwanend tegemoettrad. Dat was voorbij toen ze hoorde waar ik mee bezig was en ze vertelde dat haar man, een luchtfotograaf, foto’s heeft van de buurt. Zo’n foto staat nu in het boek.” Van Beurden is een van de schrijvers. “Je moet elkaars sterkte direct benoemen en daarvan gebruikmaken. Hans van Dijk en Sipke de Jong zijn meer van het onderzoekerstype en ik ben de journalist.”
Oorlogsjaren
Van Beurden maakte in 1997 het boek ‘Oorlogsjaren in een buurt van stand’, waarin hij de buurt in de oorlog beschrijft. De moord op een buurtgenoot door de Duitsers op 7 oktober 1944 bleek een gebeurtenis die nog steeds voortleefde. Het ging om Wessel te Gussinklo, die op Buys Ballotstraat 13 woonde en tijdens een razzia de tuin in rende. De Duitsers vonden hem omdat zijn driejarige zoontje hem riep, ze schoten hem ter plekke dood. Jos van Beurden werd na het verschijnen van ‘Oorlogsjaren’ benaderd door een vrouw die de moord had zien gebeuren. “Ze had er nooit met iemand over gesproken, maar nu de moord was beschreven moest ze het aan iemand vertellen. Zo komen de verhalen vanzelf op je af.” Dit eerdere boek leerde ook een ander belangrijk ding: in een buurt met 200 huizen werden 1100 exemplaren verkocht. Een teken dat er zelfs in een kleine buurt veel boeken verkocht kunnen worden.
Hamvraag
De schrijvers geven het boek zelf uit. Van Beurden: “Bij een buurtboek moet je de distributie toch zelf doen, je woont immers tussen je klanten. Bovendien hebben we ook de adressen van de oud-bewoners.” Bij het zelf uitgeven hoort ook het vinden van sponsors. Veel bedrijven uit de buurt bleken bereid om enkele tientallen exemplaren af te nemen. “We vroegen ze wel om de boeken niet aan mensen uit de buurt cadeau te geven, want dat zijn onze klanten. Maar de makelaar geeft ze bijvoorbeeld aan zijn kopers.”
En dan natuurlijk de hamvraag: zou zo’n boek ook in de Goedestraat geschreven kunnen worden? “Jazeker,” zegt Jos van Beurden, “het is een kwestie van de goede knoppen aanraken. In ieder mens zit een goed verhaal. Ik ken een echtpaar uit de Zandhofsestraat dat gemakkelijk een heel hoofdstuk zou kunnen vullen.”
‘Buurt, van zeehelden, stille helden en andere mensen in Utrecht Oost’ door Jos van Beurden, Hans van Dijk en Sipke de Jong is verkrijgbaar in de boekwinkel en op Willem Barentszstraat 4 en 56. Prijs: € 15,-.