De coffeeshops van Wittevrouwen

De Culture Boat wordt in de volksmond ook wel wiet-of hasjboot genoemd.
Foto: Eric Westzaan

Wittevrouwen telt twee van de elf coffeeshops in Utrecht. Vrijwel iedereen kent Culture Boat aan de Wittevrouwensingel, ter hoogte van het Wolvenplein. Het kleinere Grasje aan de Obrechtstraat, net na de hoek met de Biltstraat, is minder opvallend en bekend. Beide coffeeshops vonden hun oorsprong in het jongerenwerk en houden die sfeer nog steeds in ere.

Het Grasje is niet veel veranderd sinds het laatste bezoek van de wijkkrant twaalf jaar geleden. Er heerst nog steeds de sfeer van een relaxte huiskamer waar bezoekers lezen, schaken en gezellig praten aan de grote ovalen tafel en de kleinere zitjes daar tegenover. “We zitten nog dicht bij het oorspronkelijke ideaal van het jongerencentrum met een huisdealer, waar de buurt altijd welkom is”, vertelt exploitant Jeroen Bos. “Wij zijn hier niet van ‘meer, meer, méér’. In de ogen van veel mensen zijn wij misschien slome gasten. We vinden dat low profile zelf prettig. Als is het natuurlijk veel gemakkelijker om er een afhaalzaak van te maken, dat scheelt gedoe.”

In het Grasje heerst de sfeer van een relaxte huiskamer
Foto: Annet van den Akker

“Veel mensen vinden het prettig om met gelijkgestemden een jointje te roken”, aldus mede-exploitant Arwen van der Goot. “Ontmoetingsplaatsen zijn meestal gedomineerd door alcohol en verplicht consumeren. Dat hoeft hier niet, cannabis zorgt voor een andere interactie tussen mensen. Er is geen wifi en je kijkt hier niet de hele tijd op je telefoon. Jongeren vinden dat echt, oldskool en leuk!” Voor de toekomst droomt Jeroen van een progressief drugsbeleid vanuit Den Haag en Arwen van een zelfvoorzienend bejaardentehuis met een kas met zelfgekweekte wiet. Ze bindt een sjaal om het haar en gaat glimlachend aan de slag met het bakken van een cake. Inderdaad, geen doorsnee cake.

Hout en tapijtjes

Bestuursvoorzitter Tino Bos van Culture Boat, in de volksmond ook wel wiet- of hasjboot genoemd, meldt trots: “Hier komt jong en oud, we zien alle schakeringen van de bevolking. Mijn schoonvader Pierre de Jong huurde het schip in 1986 om er een jongerenhonk van te maken. Dat was ook de periode van het gedoogbeleid en dus kwam er naast tafelvoetbal, darts en jongerenwerkers ook hasj en dat leidde tot een vergunning voor een coffeeshop. We houden nog steeds dat jongerenwerk vast, vandaar ook de huiskamersfeer op de boot.” De inrichting heeft bewust een scheepsuitstraling met de houten betimmering, dito stoelen en tapijtjes; een glossy uitstraling past niet. In 2012 bleek dat de 110 jaar oude lijndienstboot tussen Leiden en Amsterdam enorm begon af te takelen; er zaten flinke gaten in het plaatwerk. Er was veel lef en een uiterst complex diplomatiek traject voor nodig vóór de boot helemaal opgeknapt kon worden bij de museumwerf in Vreeswijk.

Pijnstilling

“Mensen die hier komen zijn geen drinkers”, vervolgt Tino. “Van roken worden mensen rustig, er is geen trammelant. In Amerika, Spanje en Israël – en Canada staat op het punt – mag cannabis geteeld en verkocht worden. Een gevolg van die ontwikkeling is dat er veel meer ruimte komt voor wetenschappelijk onderzoek, Israël loopt hierbij voorop. Zo krijgen we meer kennis over de werking van ons lichaam, dat een eigen cannabisachtig systeem heeft dat zorgt voor bijvoorbeeld demping en pijnstilling. De soorten die voor de Nederlandse coffeeshops gekweekt worden, zijn vooral gericht op het THC-gehalte – de belangrijkste psychoactieve stof in cannabis – en op high worden. Maar er zijn eindeloos veel andere soorten met meer CBD – een niet psychoactieve cannabinoïde – die subtieler werken. Daarmee kun je bijvoorbeeld goed slapen of prikkels dempen bij ADHD-achtige klachten. Mensen met kanker hebben er baat bij, ook na chemotherapie. We zouden graag een soort willen laten kweken waar minder THC inzit en meer CBD. Het zou mooi zijn als we over tien jaar een volledig transparante keten hebben waarbij de coffeeshop zelf mag kweken voor zijn specifieke klanten en maatwerk kan verrichten. Biologisch, organisch en zó dat je volledig inzage hebt van zaad tot zakje. Zo ver is het nog lang niet, maar ik hoop er wel op!”

Coffeeshops in nl
De eerste coffeeshop in Nederland werd in 1968 geopend in Utrecht en kreeg de naam Sarasani, naar een Oost-Duits circus. Begin jaren negentig steeg het aantal legale coffeeshops naar bijna 1500. Na de eeuwwisseling nam het aantal af, onder meer door strengere wetgeving. In 2015 zijn in 103 van de dan 393 Nederlandse gemeenten 582 coffeeshops gevestigd. De hoeveelheid daalt jaarlijks. Op dit moment zijn er nog 558 coffeeshop in Nederland. De regels voor coffeeshops, zoals het verbod op roken en alcohol schenken, zijn landelijk ingevoerd, maar regionaal hebben gemeenten veel invloed op de regelgeving. In het coffeeshopbeleid is opgenomen op welke locaties een shop gevestigd kan worden. Zo moet er een minimale afstand zijn tot scholen voor voortgezet en beroepsonderwijs en hebben locaties buiten de binnenstad en woonwijken de voorkeur. In Utrecht zijn maximaal 17 coffeeshops toegestaan.
Relaxter beleid in Utrecht?
Veel burgemeesters van steden in Nederland zijn vóór legalisering van cannabis. In principe is een wetsvoorstel hiervoor onder bepaalde voorwaarden aangenomen door de Tweede Kamer, maar dit voorstel moet nog door de Eerste Kamer komen. Intussen staan in Utrecht de ontwikkelingen niet stil. Burgemeester Van Zanen is bereid te kijken of de realisatie van een drive-in coffeeshop mogelijk is. Ook liet hij in een brief aan de gemeenteraad weten dat hij ervoor openstaat het huidige coffeeshopbeleid te bespreken, waarbij coffeeshophouders en gastsprekers welkom zijn. Het Utrechtse coffeeshopbeleid is strenger dan in steden als Rotterdam en Haarlem. Daar worden coffeeshops bij een grotere toegestane handelshoeveelheid (500 gram) pas bij een derde overtreding voor een half of heel jaar gesloten. Deze toegestane hoeveelheid is absoluut onvoldoende voor de vraag. Van Zanen wil discussiëren over mogelijke aanpassingen van de handhavingstrategie, met behoud van veiligheid voor de buurt.
Bronnen: Gemeente Utrecht, AD/UN, isgeschiedenis.nl

Waarom gebruikt men?
Sociologisch onderzoek (grasspoll.nl) laat zien dat er verschillende beweegredenen zijn voor het gebruiken van cannabis: de grootste groep (50%) neemt het voor recreatieve doelen. Vermoedelijk is hier ook vaak sprake van ‘onbewuste zelfmedicatie’. 15% gebruikt het voor medicinale doelen en 35% voor beide.
Medische toepassing
Een belangrijke stof die voorkomt in hasj en wiet is THC (delta-9-tetrahydrocannabinol). Deze zorgt voor het ‘stoned’ of ‘high’ effect van hasj en wiet. CBD is een andere, niet psycho-actieve stof die net als THC tot de cannabinoïden hoort. Deze lijken erg op de lichaamseigen stoffen anandamide en 2-AG en werken in op het lichaamseigen cannabinoïde systeem. Dit systeem speelt onder andere een rol bij cognitief functioneren, immuunsysteem en motorische controle.
CBD
CBD staat voor de stof cannabidiol. Het zorgt niet voor een roeseffect, maar het gehalte CBD in cannabis beïnvloedt wel hoe sterk de THC werkt. CBD wordt de laatste jaren steeds meer gebruikt vanwege de voordelen die mensen ervan ondervinden. Zo zou het helpen tegen verschillende klachten als: slaapproblemen, angstaanvallen, epilepsie, chronische pijn, psychoses, misselijkheid en mogelijk bij reumatoïde artritis. Het wetenschappelijk bewijs is nog niet sluitend voor alle toepassingen. Opvallend is dat CBD vrijwel geheel verdwenen is uit Nederlandse wiet. Het gevolg is dat nederwiet mogelijk een stuk riskanter is dan buitenlandse hasj, waarin wel CBD zit.
Bij mensen met een bepaald gen kan gebruik van hasj en wiet een psychose oproepen. Het THC- gehalte, maar vooral de verhouding THC/CBD in hasj of wiet, speelt hierbij een belangrijke rol. Hoe lager het CBD gehalte hoe groter het risico. CBD vormt als het ware een stootkussen voor het THC-effect en vermindert ook de kans op psychoses.
Bronnen: Gemeente Utrecht, grasspoll.nl en Jellinek