Het monumentale pand aan de F.C. Dondersstraat

Het monumentale vroegere Ooglijdersgasthuis is verkocht aan belegger en projectontwikkelaar Driestar. Op 1 september jongstleden vond het transport plaats bij de notaris. Het gebouw aan de F.C. Dondersstraat 65 blijft nog tot augustus 2015 de onderwijslocatie voor het Institute for Life Sciences & Chemistry (ICL) van de Hogeschool Utrecht. Daarna verhuizen studenten en medewerkers naar het Utrecht Science Park in De Uithof.  De huidige koper wil het liefst een functie voor het gebouw.

Door Annet van den Akker en Hanneke Prins
Foto’s : Hanneke Prins

Projectontwikkelaar Driestar, een firma aan de Emmalaan in Utrecht, heeft op die manier ruim de tijd om een nieuwe bestemming voor het gebouw te zoeken. “Wij zoeken een partij die het gebouw gaat gebruiken zoals het nu is, bij voorkeur op een manier die ook past in de buurt,” aldus de betrokken projectmanager bij Driestar.

Illuster verleden
De arts Franciscus Cornelis Donders studeerde in Utrecht, waar hij in 1847 benoemd werd tot buitengewoon hoogleraar en in 1852 tot gewoon hoogleraar. Hij legde zich toe op het menselijk oog en werd een van de grote specialisten op dat gebied. Professor Donders was populair bij zijn studenten en gaf lezingen door heel Europa. Hij schreef meer dan driehonderd boeken en artikelen. In 1858 stichtte hij het Nederlandsch Gasthuis voor Behoeftige en Minvermogende Ooglijders, zoals het Ooglijdersgasthuis destijds genoemd werd. Zijn behandelkliniek werd internationaal bekend. Er vond ook oogheelkundig onderwijs en onderzoek plaats. Binnen Nederland was de kliniek de eerste in haar soort. In 1894 werd aan de Utrechtse F.C. Dondersstraat, inderdaad genoemd naar de oogheelkunde pionier, een nieuw neorenaissancegebouw geopend voor het Ooglijdersgasthuis naar het ontwerp van architect D. Kruijf. Een wijkbewoner herinnert zich nog goed de patiënten die door de straat liepen met hun rood-witte stokken en dat de verschillende verdiepingen van het gebouw auditief werden aangekondigd. In 1989 verhuisde het Ooglijdersgasthuis naar de Uithof. Daar werd het onderdeel van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.

Hogeschool
Het voormalig Ooglijdersgasthuis is begin jaren negentig door de Hogeschool gekocht en verbouwd. Anderhalf jaar geleden constateerde de brandweer dat er brandgevaarlijke plekken waren in het gebouw. In november 2010 besloot het college van bestuur van de Hogeschool Utrecht ook daarom de locatie te verkopen. De Hogeschool wil alle Utrechtse opleidingen en diensten in De Uithof onderbrengen. Daar komt bij dat het monumentale pand niet meer aan de eisen van deze tijd voldoet, door de hoge stook- en onderhoudskosten is het duur in gebruik.

Guus Adriaanse, beleidsmedewerker huisvesting bij de Hogeschool: “Het gebouw is indertijd voor een symbolische prijs overgedaan aan de HU. Maar er moest ook enorm veel aan gebeuren.” Het oorspronkelijke gebouw huisvest sindsdien schoollokalen en praktijklokalen met laboratoriumopstelling. Bij eerdere verbouwingen zijn systeemplafonds en lichtbakken geplaatst, waardoor veel oude details aan het oog zijn onttrokken. Zoals bij de prachtige glas-in-loodramen die door het hele gebouw te vinden zijn.

Gelukkig zijn er ook oorspronkelijke delen bewaard gebleven en gerestaureerd. Zoals de bestuurskamer van het ziekenhuis, die nu dienst doet als vergaderzaal. Een sfeervolle kamer met houten lambriseringen, fraai behang en lampen uit de begintijd. Prominent aan de muur hangt een portret van stichter F.C. Donders. In de glazen kasten medische instrumenten. Ander opvallend detail zijn de houten balkons aan de achterzijde van het rijksmonument. Adriaanse: “Die deden dienst om de patiënten te luchten. Ze zijn breed genoeg om een ziekenhuisbed op te plaatsen.”

Nieuwe functie
Bij de toekomstige bestemming van het gasthuis zijn veel mogelijkheden denkbaar. Het gebouw kan worden betrokken door een school, of door een onderdeel van gemeente of provincie. Maar ook valt te denken aan zorggerelateerde instellingen of een kinderdagverblijf. De manager bij Driestar: “Als dat niet lukt, moeten we een bestemming zoeken die wel een gebruiker oplevert. Dan kunnen er bijvoorbeeld kantoren en woningen in komen. Maar het gebouw leent zich ook goed voor een zorghotel. Of om aanleunwoningen te realiseren voor wijkbewoners die oud en hulpbehoevend worden.” Vaak worden dit soort complexen opgeknipt en doorverkocht. “Dat vinden wij jammer, want het Ooglijdersgasthuis is een uniek gebouw,” zegt de projectmanager. Herontwikkelen kan altijd nog, maar voorlopig wil Driestar het gebouw niet in stukken opdelen.